WHĐ (11.02.2023) – Phải chăng Chúa Thánh Thần đã vắng bóng trên mặt đất nên giờ đây Ngài im hơi lặng tiếng, không còn hoạt động trong Giáo hội, không còn hướng dẫn con người, không còn ưa thích ngự trong lòng người tín hữu là đền thờ của Ngài, không còn muốn canh tân Giáo hội Chúa Kitô và bộ mặt trái đất này nữa? v.v… Có lẽ một số người hoài nghi sẽ đặt những câu hỏi tương tự như thế khi mà ngày nay trên thế giới sự ác vẫn lan tràn, chiến tranh giữa các nước vẫn đang xảy ra, lòng nghi kỵ giữa các dân tộc vẫn không thuyên giảm, sự dối trá vẫn còn ngự trị khắp nơi. Ngay chính trong Giáo hội, sự rạn nứt chia rẽ vẫn chực chờ đâu đó, sự mất lòng tin giữa một số các vị chủ chăn và giáo dân đang dần nảy sinh bởi nhiều nguyên nhân như về luân lý, cai quản, hay chính trị. Nhiều tín hữu cũng chỉ mải miết kiếm tìm của cải vật chất thay vì tìm kiếm Chúa; trong tay họ thay vì quyển Kinh Thánh và chuỗi tràng hạt Mân côi là iPhone, iPad. Họ chỉ lắng nghe tiếng gọi của vật chất, của bạc tiền thay vì lắng nghe tiếng Chúa, tiếng của nhau, v.v… Phải chăng họ lãng tai, điếc lác hay cố tình bưng tai bịt mắt mà không còn nghe thấy Chúa Thánh Thần nói với họ, không còn có thể lắng nghe tiếng nói của nhau? Quả thật, trong những phút nản chí ngã lòng, người viết cũng không tránh được những mối hoài nghi như vậy. May thay, giữa những khủng hoảng của thế giới cũng như của Giáo hội đó, Đức thánh cha Phan-xi-cô đã kịp thời lên tiếng, mời gọi toàn thể Giáo hội và thế giới hãy nhìn lại mình, hãy hoán cải để hướng đến một Giáo hội hiệp hành: Hiệp thông – Tham gia – Sứ vụ, mà bước đầu tiên của tiến trình Thượng Hội đồng Giám mục lần này chính là ngồi lại để lắng nghe: Lắng nghe Chúa Thánh Thần và lắng nghe nhau trước khi “cùng nhau cất bước hành trình” trên con đường Giêsu.
Là người phụ trách tiến trình hiệp hành của Tu đoàn và là thành viên tham gia các buổi hiệp hành trong Tu đoàn cũng như Giáo phận: Từ việc tham gia tập huấn chương trình đến việc thỉnh ý Dân Chúa với các câu hỏi trên Google Forms, thỉnh ý trực tiếp trong các Cộng đoàn, Tu đoàn – Dòng tu, Giáo hạt – Giáo phận, người viết ước muốn chia sẻ một vài cảm nhận và kinh nghiệm về việc lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần và lắng nghe nhau trong thời gian tham gia tiến trình thỉnh ý hiệp hành.
Nhìn từ góc độ của người tín hữu, phải nói rằng việc lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần và lắng nghe nhau luôn có mối tương quan mật thiết với nhau. Khi chúng ta biết lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần tức là chúng ta cũng biết lắng nghe tiếng nói của anh chị em mình. Và một khi chúng ta lắng nghe anh chị em, cũng chính là lúc chúng ta đang lắng nghe tiếng của Chúa Thánh Thần nói qua họ. Kinh nghiệm này trước hết chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy nơi các tác giả Kinh thánh. Chúa Thánh Thần chính là “Đấng đã dùng các Tiên tri mà phán dạy.” Các “Tiên tri” là tất cả những vị được Chúa Thánh Thần linh hứng trong việc loan báo sống động và trong việc soạn thảo các Sách Thánh, Cựu Ước cũng như Tân Ước[1]. Chúa Thánh Thần đã dùng con người như công cụ của Người qua linh hứng để mạc khải về Thiên Chúa, về thánh ý của Người và thông ban ân sủng cho con người. Như thế, mỗi khi chúng ta lắng nghe Lời Chúa, lắng nghe Giáo huấn của Giáo hội là lúc chúng ta đang lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần. Hơn nữa, Chúa Thánh Thần chính là “Thần Khí sự thật” của Chúa Cha, Người đến trần gian để làm công việc của Đấng là Sự Thật, và Người sẽ dẫn chúng ta đến sự thật toàn vẹn (x. Ga 16,13). Do vậy, mỗi khi anh chị em chúng ta nói lên sự thật cũng là lúc anh chị em chúng ta đang nói tiếng nói của Chúa Thánh Thần.
Trong tiến trình thỉnh ý hiệp hành phạm vi cấp Tu đoàn – Dòng tu vừa qua, những chia sẻ của tất cả anh chị em tham gia cho thấy rằng anh chị em đã lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần trong sâu thẳm của tâm hồn, trong những giây phút cầu nguyện, trong Lời Chúa, trong những lời giảng dạy của Giáo hội, và trong đặc sủng của Hội dòng. Anh chị em cũng lắng nghe tiếng nói của nhau qua những buổi cầu nguyện chung, chia sẻ Lời Chúa, trao đổi kinh nghiệm về đời sống tu trì, đồng hành, trò chuyện với những người mà anh chị em đến phục vụ, nhất là trong những buổi hiệp hành chia sẻ tâm linh của cộng đoàn, Tu đoàn, Giáo phận, làm phát sinh những hoa trái tốt đẹp cho chính các Hội dòng và cho giáo hội địa phương như những anh chị em tham gia tiến trình thỉnh ý hiệp hành đã cảm nghiệm: “Quả thật, Chúa Thánh Thần vẫn luôn hoạt động trong Giáo hội!”
I. Lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần
Trong những chia sẻ của mình, nhiều anh chị em chân nhận rằng, trước mọi sứ vụ anh chị em chuẩn bị thi hành, anh chị em luôn khẩn nguyện cùng Chúa Chúa Thánh Thần. Nhờ những phút giây cầu nguyện, anh chị em nghe thấy tiếng của Người mách bảo và hướng dẫn cần phải làm gì, đồng thời cảm nghiệm được rằng mọi hoạt động phục vụ của anh chị em đều có Chúa Thánh Thần đồng hành soi sáng, đưa đến những thành quả tốt đẹp: “Nếu trong cuộc sống thường ngày của em không có sự hiện diện của Chúa thánh Thần thì thật sự em chẳng làm được việc gì tốt lành. Trong cầu nguyện, chia sẻ Lời Chúa hay trong học tập, công việc không có sự hướng dẫn của ơn Chúa Thánh Thần thì em không có đủ tinh thần, đủ sức lực để làm mọi việc trên.”[3]
Anh chị em tham gia tiến trình hiệp hành cũng đã lắng nghe được tiếng Chúa Thánh Thần qua Lời Chúa khi tham gia Phụng vụ Các giờ kinh, Thánh lễ, chầu Thánh Thể, và các giờ học hỏi Kinh Thánh. Chúa Thánh Thần soi chiếu cho anh chị em hiểu được Thánh ý Chúa muốn anh chị em phải làm gì để trở nên người môn đệ đích thực của Chúa Kitô, phải sống thế nào để đẹp lòng Thiên Chúa, và phải làm cách gì để có thể loan báo Tin mừng cách hữu hiệu nhất đến với mọi người, nhất là đến với lương dân.
Một trong những kinh nghiệm rõ nét nhất của anh chị em tu sĩ trong việc lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần đó là qua đặc sủng của từng Hội dòng. Quả thế, đặc sủng dòng tu chính là ân huệ Chúa Thánh Thần ban cách đặc biệt cho các đấng sáng lập và cộng đoàn mà ngài thiết lập để theo linh đạo của mình mà phục vụ vì lợi ích tha nhân, vì nhu cầu của thế giới, và nhất là để xây dựng Giáo hội hoàn thiện hơn. Chẳng hạn trong những chia sẻ của mình, các anh em Tu đoàn Bác Ái Chúa Kitô Tôi Tớ nhận ra tiếng Chúa Thánh Thần nói qua chính đặc sủng bác ái với linh đạo “Loan báo Tin Mừng cho người nghèo khó” của Tu đoàn. Chúa Thánh Thần muốn anh em Tu đoàn cần phải luôn học hỏi, gìn giữ và phát huy đặc sủng và linh đạo tuyệt vời này bởi đó là món quà vô giá mà Chúa Thánh Thần đã ban cách riêng cho đấng sáng lập và toàn thể Tu đoàn. Với sự soi chiếu của Chúa Thánh Thần qua đặc sủng và linh đạo của mình, anh em Tu đoàn đã có nhiều sáng kiến và bước đi mới, phục vụ cách vô vị lợi theo tinh thần bác ái Chúa Kitô, phù hợp với hoàn cảnh xã hội hiện tại như Quán Cơm 0 Đồng, giúp đỡ lương thực, thuốc men, chỗ trú ngụ cho những người nghèo di tản khỏi vùng dịch Covid vừa qua; xây nhà hưu dưỡng và phòng khám chữa bệnh cho những người già, người nghèo, người vô gia cư bị xã hội bỏ rơi không người thân, không nơi nương tựa; mua xe cứu thương chuyên chở những bệnh nhân nghèo không có điều kiện thuê xe cứu thương đến các bệnh viện kịp thời, v.v… Kinh nghiệm về ân sủng của Chúa Thánh Thần tuôn đổ dồi dào xuống Tu đoàn đã được cha Bề trên Tu đoàn chia sẻ: “Qua các hoạt động, chúng con xác tín là Chúa Thánh Thần chính là linh hồn của mọi hoạt động và hoa trái của nó. Sự nhạy cảm và sáng kiến phục vụ phải xuất phát từ chính Chúa Thánh Thần. Chẳng hạn qua hoạt động Quán Cơm 0 Đồng, mọi người giờ đây đã biết đến và trở nên quen thuộc với tên gọi của Tu đoàn chúng con. Đặc biệt, trong suốt thời gian phục vụ, hằng ngày phải tiếp xúc với anh chị em F0, từ khu cách ly đến anh chị em di tản về quê, nhiều người bị nhiễm bệnh và báo lại cho Tu đoàn biết, nhưng thật lạ lùng, gần ba tháng phục vụ, không một anh em nào của Tu đoàn bị lây nhiễm hoặc có biểu hiện suy sụp về sức khỏe… Qua các hoạt động bác ái này, linh đạo Tu đoàn càng thêm sáng tỏ… Chắc chắn Chúa Thánh Thần vẫn không ngừng hoạt động trong Giáo hội và nơi các cộng đoàn.”[4]
II. Lắng nghe tiếng nói của nhau
Noi gương Thầy chí thánh Giê-su và đáp lại lời mời gọi của Đức thánh cha Phan-xi-cô, Đức Giám mục Giáo phận cũng như các Hội dòng trong Giáo phận đã tổ chức rất nhiều buổi lắng nghe và chia sẻ tâm linh, từ các cộng đoàn tu sĩ nhỏ nhất đến cấp Liên Tu sĩ Giáo phận (chưa kể đến các buổi chia sẻ của các giáo họ, giáo xứ, giáo hạt và Giáo phận) để ngài và các bề trên có thể lắng nghe tiếng nói của mọi thành phần anh chị em Tu sĩ cho dầu bước đầu lắng nghe nhau không phải là điều dễ dàng như một anh em tham gia tiến trình đã nhận định: “Không chịu lắng nghe nhau là một thực trạng, là điểm hạn chế, vẫn luôn tồn tại trong mỗi Dòng Tu khi các Bề trên, những người Phụ trách ít quan tâm đến “sứ vụ” lắng nghe anh chị em của mình, không như chủ chăn biết lắng nghe tiếng chiên của mình mà Đức Giê-su đã ân cần căn dặn trong Tin Mừng Gio-an khi mô tả thái độ ân cần, gần gũi chiên của Mục Tử nhân lành (Ga 10, 3-5)”[6]. Vì thế, thỉnh ý hiệp hành chính là lúc để mọi thành viên các Hội dòng có cơ hội nói lên tiếng nói của mình, lắng nghe nhau, đồng thời mở lòng chia sẻ những vui buồn, những âu lo, vạch ra những hướng đi mới sao cho phù hợp với thế giới hôm nay nhằm xây dựng một cộng đoàn tu trì hiệp hành, một giáo phận hiệp hành như lòng Chúa mong ước.
III. Và điều Chúa Thánh Thần muốn
1. Hiệp hành trong các cộng đoàn Dòng Tu
Bên cạnh lời mời gọi các thành viên trong các cộng đoàn dòng tu hãy sống đức ái và tinh thần hiệp nhất, Chúa Thánh Thần cũng muốn các Bề trên sống mẫu gương hiệp hành. Mặc dầu Bề trên không phải là tất cả nhưng vai trò của họ vô cùng quan trọng và có sức ảnh hưởng rất lớn đối với cộng đoàn, đặc biệt đối với tinh thần hiệp hành trong cộng đoàn dòng tu. Vì thế, người Bề trên nên có một số đức tính cần thiết để có thể giúp cộng đoàn/tu đoàn sống tốt tinh thần hiệp nhất, trong đó phải kể đến đức khiêm tốn, công bằng, biết lắng nghe và phân định những ý kiến đóng góp của bề dưới, có khả năng gắn kết anh em, biết bàn thảo ý kiến với Ban cố vấn, bậc lão thành, người khôn ngoan, sống thân thiện, yêu thương, quan tâm đến anh chị em, biết chia sẻ công việc, tránh óc giáo sĩ trị, độc đoán, gia trưởng, v.v. Đặc biệt, Chúa Thánh Thần muốn người Bề trên phải trở nên mục tử nhân lành của Đức Kitô khi Bề trên đó “biết và gọi tên từng con chiên một,” biết “lắng nghe tiếng của từng con chiên,” biết con nào khỏe mạnh để khuyến khích, bồi bổ; con nào yếu đau để chăm sóc, chữa trị, đỡ nâng; biết quy tụ, tìm kiếm những con chiên đã mất, và cuối cùng, biết thí mạng sống vì đàn chiên. Có như thế, chiên mới có thể biết và nhận ra được tiếng của chủ chăn, mới có thể yêu mến, vâng phục, và theo bước chủ chăn là những Bề trên của họ!
2. Hiệp hành với Giáo phận
Đối với các giáo xứ, Chúa Thánh Thần muốn giữa tu sĩ – linh mục dòng và các cha quản xứ cần có sự hiểu biết và thấu cảm cho nhau khi cùng tham gia sứ vụ loan báo Tin Mừng. Cha Giuse Nguyễn Quốc Việt dòng Chúa Cứu Thế, trong dịp Thường huấn Linh mục Giáo phận Qui Nhơn 2015 đã chỉ ra, “Về phía Tu hội thì mặc kệ, không cộng tác, chỉ làm bổn phận của Tu hội mình, có lúc nại đến đặc sủng để cảm thấy bình an trong tình trạng bất hợp tác do bất hoà. Còn cha xứ lại giữ thái độ ban phát: việc mục vụ, tông đồ, phụng vụ và ngay cả bác ái cũng là của cha, được làm là nhờ “cho”, nên khi cho làm là đã được ơn huệ và lòng tốt của cha rồi, nếu không ngoan ngoãn sẽ bị cắt.”[7] Hoặc như nhận định của cha Giuse Nguyễn Trọng Viễn dòng Đa Minh là “còn nhiều ngần ngại, úy kỵ, não trạng cục bộ”[8] giữa Dòng – Triều. Vì thế, tu sĩ – linh mục dòng và các cha quản xứ cần khắc phục những ánh nhìn không thiện cảm về nhau, não trạng cục bộ, cố gắng hiểu nhau và thông cảm cho nhau để tiến tới một Giáo phận hiệp hành: hiệp thông – tham gia – sứ vụ, loan báo Tin mừng tình thương cho muôn dân.
3. Hiệp hành với những người được phục vụ
Nhìn lại chặng đường đầu tiên trong tiến trình hiệp hành lắng nghe tiếng Chúa Thánh Thần và lắng nghe nhau của Giáo hội nói chung và Giáo phận nói riêng, người viết cũng như nhiều anh chị em tu sĩ khác cảm nghiệm được rằng, tiếng Chúa Thánh Thần vẫn luôn vang vọng trong lòng Giáo hội và trong lòng mỗi người tín hữu. Ngài đang hướng dẫn và thúc đẩy mọi thành phần Dân Chúa đến với nhau, lắng nghe Ngài và lắng nghe nhau, cùng nhau đối thoại trong tâm tình khiêm nhu, chân thành và cởi mở, nhìn nhận và đón nhận những thiếu sót của nhau, giúp nhau hoán cải và canh tân nhằm xây dựng một cộng đoàn Kitô hiệp nhất – yêu thương như lòng Chúa mong muốn. Tuy vậy, một Giáo hội hiệp nhất trọn vẹn vẫn đang còn ở phía trước, đòi buộc chúng ta vẫn phải luôn khẩn thiết kêu xin Chúa Thánh Thần: “Lạy Chúa Thánh Thần, xin hãy đến, hoán cải tâm hồn mỗi người chúng con, hướng dẫn Hội thánh Chúa, và canh tân bộ mặt trái đất!”
Tu Đoàn Anh Em Bác Ái Chúa Kitô Tôi Tớ,Gp. Phan Thiết
Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 131 (Tháng 9 & 10 năm 2022)